To warto przeczytać!

 

Innowacje technologiczne oparte o przekaz internetowy na stałe zmieniły  współczesny obraz świata mediów. Odcisnęły wyraźne piętno na życiu nie  tylko dorosłych odbiorców, ale także ich najmłodszych użytkowników.  Nikogo obecnie nie dziwi widok małego dziecka obsługującego tablet lub  smartfon, czy grającego w interaktywne gry komputerowe. 

Badania CBOS z 2018 r. dowodzą , że dwie trzecie rodziców dzieci w wieku  pomiędzy drugim a piątym rokiem życia deklaruje użytkowanie przez ich  pociechy urządzeń mobilnych przez średnio 50 minut dziennie. Z badań  wynika również, że dzieci używające smartfona lub tabletu robią to dłużej niż  ich rówieśnicy, którzy korzystają z urządzeń w towarzystwie rodziców lub  innych dorosłych ( CBOS, KBPN, 2019). Co przy tym ważne, eksperci, jak i  naukowcy wskazują, że korzystanie przez małe dzieci z urządzeń cyfrowych  ma nie tylko swoje pozytywne strony, ale wywołuje także negatywne skutki,  m.in. w zakresie mowy, emocji i umiejętności społecznych (Uhls, 2016). W tym  drugim, negatywnym aspekcie ważne jest udzielenie odpowiedzi na kilka  kluczowych pytań.  

Czy korzystanie z urządzeń cyfrowych może uzależniać? 

Nie ma naukowych twardych dowodów, które dobitnie stwierdzałyby, że  wczesne ekspozycja na media ekranowe bezpośrednio prowadzi do  uzależnienia się od technologii cyfrowych. Z cała pewnością wiadomo  jednak, że granie w gry komputerowe i gry online może powodować  problemowe korzystanie. Stąd tez zachowanie to ( wraz z jego symptomami)  uwzględniono w klasyfikacji chorób i zaburzeń DSM-5 oraz klasyfikacji ICD-11. 

Z kolei takie zachowania, jak korzystanie z internetu ( komputera), smartfona  czy tabletu na obecnym poziomie ich rozpoznania wymagają dalszych  badań klinicznych, aby stwierdzić, czy faktycznie prowadzą do uzależnienia  się. Nie oznacza to jednak, że nadmierne korzystanie z nich nie wywołuje  zaburzeń w zachowaniu dziecka oraz nie rzutuje na prawidłowy proces jego  rozwoju (Szymański &Krzyżak-Szymańska, 2018).  

Jakie symptomy problemowego korzystania z nowych  technologii cyfrowych obserwujemy u dzieci? 

 

Do najczęściej wymienianych symptomów problemowego  korzystania z urządzeń cyfrowych przez dziecko należą: 

1) Zaabsorbowanie urządzeniem lub określoną aktywnością. 

Występuje ono wówczas , gdy dziecko myśli o określonej aktywności, np.  chce ciągle grać w daną grę i robi wszystko, by natychmiast, gdy to  możliwe, w nią grać. 

Podczas innych zajęć nie skupia się, gdyż ciągle myśli o danej czynności i  urządzeniu. Może ono wymuszać na rodzicach (poprzez częste i uporczywe  prośby) dostęp do mediów lub samowolnie z nich korzystać. 

2) Tolerancja. 

Polega na potrzebie zwiększenia czasu i/lub częstości korzystania z danego  urządzenia, aby uzyskać ten sam stopień satysfakcji bądź pobudzenia. W  efekcie dziecko domaga się od rodzica np. dłuższego korzystania z  określonego urządzenia ekranowego. 

3) Objawy odstawienne.  

Dziecko wykazuje niepokój, ma złe samopoczucie, czasami skarży się , że  coś je boli ( ma jakieś dolegliwości fizyczne). Taki stan występuje wtedy gdy  nie może korzystać z tabletu lub smartfona. Może on być manifestowany  poprzez niechęć pójścia do przedszkola. 

4) Problemy z kontrolą zachowania.  

Dziecko nie może przestać używać mediów ekranowych. Często  zakończenia oglądania bajki czy wyłączenie bajki kończy się krzykiem,  domaganiem się powrotu do zakończonej aktywności czy płaczem. Dzieje  się tak mimo wcześniejszych zasad wprowadzonych przez rodziców,  dotyczących np. oglądania jednej bajki na dobranoc.  

5) Utrata zaciekawienia innymi aktywnościami.  

Mimo iż wiek przedszkolny to okres poznawania otaczającej rzeczywistości,  dziecko nie lubi wychodzić na spacery czy bawić się w piaskownicy. Gdy  pytamy je, co chciałoby robić, zawsze jest jedna odpowiedź. Rodzic ma  wrażenia, że jedyną rzeczą , która motywuje dziecko do działania, są media  ekranowe.  

6) Modyfikacja nastroju. 

Kiedy dziecko ma zły dzień, jest drażliwe lub osowiałe- jedyną aktywnością,  która wpływa na poprawę jego nastroju jest korzystanie z urządzenia  cyfrowego. Zwykle rodzice w takiej sytuacji, widząc nawet, że zbyt długie  korzystanie z urządzeń może być szkodliwe, godzą się na nie.  

7) Problemy psychospołeczne. 

Dziecko coraz częściej stwarza problemy zarówno w rodzinie, jak i w grupie  rówieśników. Problemy te mogą objawiać się jako gwałtowny opór dziecka  wobec chęci ograniczenia przez rodziców dostępu do mediów cyfrowych,  a to z kolei negatywnie wpływa na życie domowe (np. konflikt z  rodzeństwem, brak posłuszeństwa). Dodatkowo nie chce ono się bawić z  innymi dziećmi, woli samotność lub przeciwnie- jest agresywne, krzyczy, bije  inne dzieci, wybucha złością, gdy ktoś nie zrobi tego czego ono chce  (Domoff i in., 2017).

 

Jakie skutki może rodzić  nadużywanie mediów  ekranowych przez małe  dzieci? 

Częste korzystanie przez dzieci przedszkolne z mediów ekranowych wiązane jest przez  badaczy z następującymi konsekwencjami zdrowotnymi: 

1) Przyrost wagi większy niż u rówieśników i ryzyko otyłości w późniejszym okresie życia.  

2) Pogorszenie jakości snu, tj. jego długości, niemożność zaśnięcia, budzenia się  w nocy. 

Ponieważ takie konsekwencje, jak wady wzroku, bóle mięśniowo-szkieletowe, bóle  głowy traktuje się jako potencjalne konsekwencje zdrowotne (Domoff, Borgen, Foley,  & Maffett, 2019). Zwraca się także uwagę, że liczba godzin spędzonych przed ekranami  urządzeń elektronicznych organiczna u dzieci czas poświęcony na inne, ważne z  perspektywy rozwoju, aktywności : ruchowe, społeczne i edukacyjne (Bąk, 2015).

 

Jaką rolę w nadużywaniu  technologii cyfrowych  odgrywają rodzice? 

Współczesna rodzina funkcjonuje w techno-mikrosystemie. System ten  tworzą: dziecko, opiekunowie i znajdujące się w domu urządzenia cyfrowe. To od  rodziców zależy, jaka będzie w ich domu dostępność do urządzeń ekranowych i ile  czasu dziecko będzie spędzać przed nimi. 

Czy będzie to robić samodzielnie, czy z udziałem rodzica. Dlatego też pedagodzy  i psycholodzy wskazują na następujące zachowania rodziców, które mogą  przyczynić się do rozwoju problemowego korzystania z mediów ekranowych przez  dziecko: 

1) Stosowanie przez rodzica mediów ekranowych jako kary lub nagrody. 2) Wykorzystanie mediów ekranowych jako uspokajacza. 

3) Zastępowanie bezpośrednich interakcji dziecko-rodzic interakcjami  z urządzeniem cyfrowym. 

4) Stosowanie urządzeń ekranowych jako „opiekunki”.

5) Brak kontroli monitorowania ze strony rodzica aktywności dziecka na media  ekranowe (dzieci w wieku trzech-czterech lat nie powinny dziennie  korzystać z cyfrowych mediów dłużej niż 60 minut) (WHO, 2019). 

Ponadto opiekunowie powinni być świadomi, że to , jak oni korzystają z urządzeń  cyfrowych, ma duży wpływ na użytkowanie tych urządzeń przez dzieci. To one w  wyniku procesu uczenia się naśladują matkę i ojca w korzystaniu ze smartfona czy  tabletu. (Krzyżak-Szymańska, 2018). 

Dr Ewa Krzyżak-Szymańska. 

(opracowała Aneta Michalak na podstawie artykułu zawartego w miesięczniku : „Bliżej przedszkola” , nr 1,  2020) 

Publikacja poszerzająca temat do pobrania: „Uzależnienia technologiczne wśród dzieci i młodzieży” – dr  Ewa Krzyżak-Szymańska 

https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwi B7evNmozuAhVJxIsKHZCiC 

kQFjABegQIAhAC&url=http%3A%2F%2Fwww.kbpn.gov.pl%2Fportal%3Fid%3D15%26res_id %3D7862074&usg=AOvVaw1NtBtrSe2Vng5TZORHKzmR